Istorijat kosarke

Košarka je vrsta timskog sporta. Igra se loptom pomoću ruku. Dve ekipe sastavljene od pet igrača pokušavaju postići što više poena ubacivanjem lopte kroz obruč protivničkog koša po određenim pravilima. Pobednik je ekipa koja postigne više poena.

Tokom vremena košarka je razvila uobičajene tehnike šutiranja, dodavanja i vođenja, kao i pozicije igrača i napadački i odbrambeni mehanizam. Dok se uobičajena takmičarska košarka odvija pod strogim i tačno određenim pravilima, razne varijacije košarke učinile su košarku bližu igračima i s manjim brojem pravila. Košarka je jedan od najgledanijih sportova na svetu.

Dok je takmičarska košarka isključivo dvoranski sport koji se odvija na terenu za košarku, manje regulisane vrste košarke mogu se igrati i kao spoljni sport na podlogama različitim od parketa, koji je standard za takmičarsku košarku.

Početkom decembra 1891, Džejms Nejsmit, kanadski lekar na Univerzitetu Makgil i profesor fizičkog vaspitanja na Koledžu Springfild, osmislio je novu igru na zatvorenom terenu koja bi služila za održavanje kondicije učenika tokom dugih zima. Odbacio je mnoge predložene igre s objašnjenjem da su pregrube ili nepotpune, i na kraju je modifikovao dečju igru Patka na kamenu, prilagodio je nekoliko sportova u jednu celinu i napisao je jednostavna pravila. Koš je stavio na visinu od 3,05 metara. Taj koš se razlikovao od današnjeg po tome što je imao čvrsto dno, dok današnji koševi imaju mrežicu koja propušta loptu. Dok su koševi imali čvrsto dno, svaki put nakon postignutoga koša lopte su se morale izbijati iz koša. Nejsmitova nova igra bila je vrlo slična rukometu koji je nastao otprilike u isto vreme kao i košarka, krajem 19. veka.

Ženska košarka počela je 1894. kada je Senda Berenson, profesorka fizičkog vaspitanja prilagodila Nejsmitova pravila ženama. Prva službena košarkaška utakmica održana je 20. januara 1892. u dvorani Gimnazije Udruženja mladih hrišćana. Igralo se s devet igrača na terenu upola kraćem nego današnji NBA teren. Originalni naziv košarke na engleskom je basketball, a složenica je od reči basket – koš i ball – lopta. Ime je Nejsmitu predložio jedan od njegovih učenika. Igra je bila popularna od samog početka.

Prvi igrači košarke bili su studenti Gimnazije Udruženja mladih hrišćana. Kasnije igra se proširila na čitav SAD i Kanadu. Do 1896. godine postojale su i brojne ženske košarkaške ekipe, no poprilično gruba pravila i brojna publika odvratila su košarku od primarnog cilja Udruženja mladih hrišćana, igre koja pomaže studentima da ostanu u formi. No, uprkos tome, pre Prvog svetskog rata uspostavili su se brojni amaterski savezi s amaterskim klubovima, i to u SAD.
Prvi igrači košarke bili su studenti Gimnazije Udruženja mladih hrišćana. Kasnije igra se proširila na čitav SAD i Kanadu. Do 1896. godine postojale su i brojne ženske košarkaške ekipe, no poprilično gruba pravila i brojna publika odvratila su košarku od primarnog cilja Udruženja mladih hrišćana, igre koja pomaže studentima da ostanu u formi. No, uprkos tome, pre Prvog svetskog rata uspostavili su se brojni amaterski savezi s amaterskim klubovima, i to u SAD.
e. Dodavanje lopte bio je prvi primer kretanja lopte. Vođenje je postepeno našlo put do košarke i postao dozvoljen, međutm, nije se previše koristio zbog nepravilnog oblika tadašnjih lopti i njihovog nepravilnog odskoka. Tek je sredinom pedesetih vođenje postalo popularna metoda baratanja loptom, što je bilo uslovljeno poboljšanjem njenih svojstava za što je zaslužan Pol Toni Hinkl.

Košarka, netbol, odbojka i lakros jedini su sportovi s loptom izmišljeni od strane država Severne Amerike. Druge igre poput bejzbola i kanadskog fudbala izmislili su Evropljani, Azijci ili Afrikanci.

Univerzitetska kosarka
Džejms Nejsmit i Senda Berenson su imali presudnu ulogu u nastanku univerzitetske košarke. Nejsmit je bio trener Univerziteta Kanzasa šest godina pre prepuštanja mesta treneru Fogu Alenu. Nejsmitov učenik Amos Alonso Stag predstavio je košarku Univerzitetu Čikaga, dok je Adolf Rap, Nejsmitov student u Kanzasu, ostvario izvrsne uspehe sa Univerzitetom Kentakija. Univerzitet Kalifornije i Škola Mis Hed su 1892. odigrale prvu žensku utakmicu između obrazovnih ustanova. Berensine brucoškinje su igrale protiv druge godine u prvoj ženskoj koledž utakmici na Smit koledžu 21. marta 1893. Iste godine su žene na koledžima Maunt Haliok i Sofi Njukom koledž (koji je trenirala Klara Gregori Ber) su počele da igraju košarku. Do 1895. košarka se proširla na koledžima i na druge savezne države SAD, uključujući Velesli, Vasar i Brin Maur. Prva međufakultetska utakmica za žene odigrana je 4. aprila 1896. između Stenforda i Berklija. Svaka ekipa se sastojala od devet igračica, a rezultat je bio 2-1 za Stenford. Nakon uspeha ženske sveučilišne košarke došlo je do uspostave brojnih muških klubova. Koledži, uključujući Univerzitet Čikaga, Kolumbija univerzitet, Dartmut koledž, Univerzitet Minesote, Američku mornaričku akademiju, Univerzitet Jute i Univerzitet Jejl su 1901. počeli da organizuju utakmice muškaraca. 1910. godine, česte nepravde na košarkaškim utakmicama su navele tadašnjeg američkog predsednika Teodora Ruzvelta da predloži formiranje izvršnog tela. Na taj način nastao je Međuuniverzitetski savez (IIA).

Broj ekipa je rastao tokom 1920ih. Postojale su stotine muških ekipa u gradovima duž SAD, dok je organizacija bila na vrlo niskom nivou. Igrači su se stalno premeštali iz klubova, a mesta odigravanja utakmica bile su fabrike i zadimljene plesne dvorane. Ekipe poput Oridžinal Seltiksa i dva Afro-Američka tima Njujork Renesans Fajv i (još uvek postoje) Harlem Globtrotersi su igrali do 200 utakmica na svojim turnejama. Košarka kod žena bila je bolje organizovana. Kada je 1905. Nacionalni košarkaški savez SAD za žene objavio pravila, u njima se spominjao broj igrača koji je varirao od šest do devet i broj sudaca, kojih je obavezno moralo biti jedanaest. Međunarodna sportska federacija za žene uvrstila je 1924. godine košarku u svoje službene sportove. Amaterska atletska unija je organizovala prvo nacionalno prvenstvo u košarci za žene. Prvi najbolji ženski tim amaterske lige je izabran 1929. Ženska liga se proširila po celoj državi i proizvela je poznate sportiskinje kao što je Bejb Didrikson iz Golden Sajklonusa i Ameriken Red Heds tim koji se takmičio protiv muških timova i to po muškim pravilima. Do 1938. godine žene su promenile sistem, pa su počele igrati sa šest igračica na terenu od dve polovine, a ne tri, kako se do tada igralo. Prvi nacionalni turnir za muškarce, Nacionalno pozivno prvenstvo (NIT), održano je u Njujorku 1938. godine. Univerziteska košarka raspadala se zbog kockarskih skandala koji su je potresali između 1948. i 1951. Na desetine igrača je optuživano za nameštanje utakmica. Pošto je delimično bila dovedena u vezu sa prevarama, NIT je ustupio mesto NCAA.

Medjunarodna kosarka
Međunarodna košarkaška federacija (fr. Federation Internationale de Basketball Amateur) FIBA osnovana je 18. juna 1932. u Ženevi od predstavnika osam država: Argentine, Čehoslovačke, Grčke, Italije, Letonije, Portugala, Rumunije i Švajcarske. U to vreme, organizacija se brinula samo o amaterskim igračima.

Košarka je prvi put uvrštena na Letnje olimpijske igre 1936, iako je demonstrativni turnir održan još 1904. Na ovim takmičenjima su uglavnom dominirale Sjedinjene Države, koje nisu osvojile samo četiri olimpijska turnira, a prvi poraz je bio u kontroverznoj finalnoj utakmici protiv Sovjetskog Saveza na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu. Prvo Svetsko prvenstvo u košarci za muškarce je održano u Argentini. Tri godine kasnije, prvo Svetsko prvenstvo u košarci za žene je održano u Čileu. Ženska košarka je uvrštena na Olimpijske igre 1976., sa timovima Brazila i Australije koje su bili najveći rivali Sjedinjenim Američkim Državama.

FIBA je 1989. odbacila razliku između amaterskih i profesionalnih košarkaša, a 1992. profesionalni igrači su prvi put igrali na Olimpijskim igrama. Dominacija SAD se nastavila sa predstavljanjem njihovog Tima snova. Međutim, sa razvojem košarke u drugim državama, ostali nacionalni timovi su počeli da pobeđuju Sjedinjene Države. Tim koji se sastojao od isključivo NBA igrača je završio kao šesti na Svetskom prvenstvu 2002. u Indijanapolisu iza Jugoslavije, Argentine, Nemačke, Novog Zelanda i Španije. Na Olimpijskim igrama 2004. u Atini, tim Sjedinjenih Država sastavljen od profesionalnih igrača je pretrpeo prvi poraz na Olimpijskim igrama, izgubivši od Portorika i Litvanije u utakmicama po grupi. Na kraju je ovaj tim osvojio bronzanu medalju, iza Argentine i Italije.

Košarkaški turniri se širom sveta održavaju za dečake i devojčice svih uzrasta. Globalna popularnost ovog sporta odražava se kroz nacionalnosti igrača koji igraju u NBA ligi. Vlade Divac, jedan od pripadnika prvog talasa neameričkih igrača, i Predrag Stojaković, dvostruki pobednik u šutiranju trojki su iz Srbije, Stiv Neš, koji je sovojio nagradu za najkorisnijeg igrača u NBA ligi je Kanađanin; Kobe Brajant je Amerikanac, ali je odrastao u Italiji; zvezda Dalas Maveriksa Dirk Novicki je Nemac, a zvezda Los Anđeles Lejkersa Pau Gasol je iz Španije. San Antonio Sparsi u svojoj ekipi imaju Tima Dankana sa Američkih Devičanskih Ostrva (Dankan igra za SAD, pošto Devičanska Ostrva nemaju košarkaški tim za međunarodna takmičenja), Emanuel Đinobili je iz Argentine (kao i igrač Čikago Bulsa Andres Noćioni), a Toni Parker je iz Francuske.

Najbolji timovi sa dva poslednja Svetska prvenstva održana 2002. u Indijanapolisu i 2006. u Japanu, jednako dramatično pokazuju globalizaciju igre. Samo jedan član ova dva tima je Amerikanac, a to je Karmelo Entoni. U timu iz 2002. su bili Novicki, Đinobili, Stojaković, Jao Ming iz Kine i Pero Kameron iz Novog Zelanda. Đinobili je takođe bio i u timu i 2006, a ostali su Entoni, Gasol i Horhe Garbahosa iz Španije i Teodoros Papalukas iz Grčke. Jedini igrači iz ova dva tima koji nikada nisu igrali u NBA su Kameron i Papalukas.

Kosarka u Srbiji
Prvu košarkašku loptu u Srbiju doneo je 1923. godine iz Amerike Vilijam Viland, predstavnik dobrotvorne organizacije „Vojska spasa“. Viland je u Beograd stigao sa zadatkom da učitelje, nastavnike i profesore beogradskih škola upozna sa zvaničnim pravilima košarkaške igre. U pratnji gosta iz Amerike, u službi prevodioca, bila je Dragica Popović iz Crvenog krsta Beograda.

Domaćini su bili izuzetno zainteresovani za ovu posetu. Seminarima g-dina Vilanda prisustvovao je veliki broj znatiželjnika, koji su želeli da se upoznaju sa njima do tada potpuno nepoznatom igrom.

U znak velike pažnje i posebnog prijateljstva, Viland je g-đi Popović, koja ga je pratila tokom njegove kratke posete Srbiji, poklonio košarkašku loptu. Prema svim istorijskim svedočanstvima, to je bila i prva košarkaška lopta koja se pojavila u Srbiji.

Prva kompletna pravila košarkaške igre štampana su u Beogradu 1924.
(Preuzeto sa Wikipedija)

Нема коментара:

Постави коментар